Bettina Rheims

Wil ze provoceren? Choqueren? Of gewoon mensen in hun pure waarheid neerzetten? Fotografe Bettina Rheims weet als geen ander binnen te dringen in de leefwereld van sterren, of die zich nu aan de zelfkant van de maatschappij bevinden, of op het toppunt van hun roem. Taschen verzamelde haar werk in een lijvig boek dat nu op de markt is.

Bettina Rheims. Uitgegeven bij Taschen. ISBN 978-3-8365-5543-2

De foto’s grijpen je bij het nekvel. Ze houden je vast van bij de eerste blik. En veel later denk je er onbewust nog even aan terug. Waarom? Omdat de beelden een bittere nasmaak opleveren. Toch ogen ze heel eerlijk. Heel gewoontjes ook. Niet geposeerd. Niet bijgewerkt. Voorzien van natuurlijke flair. Zo lijkt het toch.

Niks is minder waar. Bettina Rheims regisseert haar foto’s. Ze zegt tot op de millimeter waar en hoe haar modellen zich moeten neervleien. Op de rand van het bad, tegen de hoek van het bed, op hun rug temidden het tapijt. Of nog: tussen twee deurspijlen. Zoals Johan De Vos ooit in de Standaard stelde: er ligt geen schaamhaartje verkeerd.

Het woord is niet toevallig gekozen. Rheims houdt van bloot. Van lijf. Van puur. In een vorig leven was ze zelf mannequin, daarna galeriehoudster en journaliste. Maar fotograferen werd haar passie, en dus ook haar leven. Rheims startte als fotografe eind jaren zeventig, toen ze in een striptent close-ups maakte van stripteaseuses en acrobaten. Nadien bouwde ze de setting haast exact na in haar eigen studio, en kon ze zo een veel ingenieuzere voorbereiding toevoegen aan die hele reeks shots. Toen al deed ze zelf haar veldwerk en werkte ze nauwelijks met assistenten of scouts die voor haar op zoek gingen naar modellen. Veel liever hing ze zelf rond in groezelige nightclubs en bars waar het leven zich in al zijn schoonheid en grauwheid presenteerde.

Close up van Karolina Kurkova. December 2001, Paris. Copyright Bettina Rheims

Al in 1981 kreeg Rheims een eerste expo in het Centre Pompidou in Parijs. Het mag gezegd dat er enig schandaal aan te pas kwam. Dat heb je met beelden als ‘Nu de dos attaché à mon lit’ (vertaald: naakt van een rug, vastgeketend aan mijn bed). De reeksen beelden die volgen, lieten niemand onberoerd. Zo was er Female Trouble uit ’89, waarin ze alweer de vrouw in al haar lichamelijkheid viert, maar ook Modern Lovers, een reeks uit 1990 waarin ze een serie adolescenten portretteert die nog niet beslist hebben of ze jongen of meisje zijn. Chambres Closes dateert ook uit ’90, en daarin begaapt ze als een heuse voyeur vrouwen in hotelkamers.

Altijd is er dat weerhaakje in de buurt: van mannen die ook vrouwen willen zijn, van androgynie, van onverdroten seksualiteit en lijfelijkheid. En dat zonder platjes of vulgair te zijn. Integendeel.

Kristin Scott Thomas, playing with a blond wig. May 2002, Paris. Copyright Bettina Rheims

Rheims heeft in haar carrière vaak bekende mensen geportretteerd. We zien ze ook op in het boek van Taschen. Charlotte Rampling, in diverse poses. Ook Madonna en zelfs Cathérine Deneuve. Over de eerste vertelde Rheims ooit: “Het Amerikaanse blad Details vroeg me Madonna te portretteren. Ik deed er twaalf uur over vooraleer ik van het beeld tevreden was. Madonna is mijn absolute vrouw geworden”. En over Deneuve: “We werkten al jaren samen en ik dacht haar te kennen. Tot ik haar op een dag mocht fotograferen in het hotel George V in Parijs. Daar heeft ze me écht alles gegeven.”

Gaat Rheims dan nooit te ver? Zo eventjes over de streep van de goede smaak of het gezonde burgergevoel? Jawel. In de reeks INRI, uit 1999, probeert ze op een heel eigenwijze manier bijbelse taferelen weer te geven. Ze gaat niet onvoorbereid te werk; ze herleest in detail de bijbel en beschouwt de fotoreeks als een zoektocht naar het leven van de moderne Jezus. Tweehonderd beelden zijn daar het resultaat van. En, hoe kan het anders, ontzettend veel rumoer. Zo verbeeldt Rheims de bruiloft van Kanaan, het feestje waarop Jezus water in wijn laat veranderen, met een meisje in een spannende body, en een andere in een modieuze beha. Christus heeft dreadlocks en Maria is voorzien van weelderige lippen. 

Madonna lying on the floor of a red room. September 1994, New York. Copyright Bettina Rheims

Gek is dat de Franse president Chirac haar in 1995 vroeg een staatsieportret van hem te maken. Ze deed dat met plezier, en de foto hangt vandaag in zowat alle gemeentehuizen van de republiek.

www.taschen.com

Until March 27th 2016, you can go and see a Bettina Rheims exhibition in Paris, at Maison Européenne de la Photographie, mep-fr.org